NEURO-TALKS / ΝΕΥΡΟ-ΔΙΑΛΟΓΟΙ

Το 1930 σε μια διάλεξη στην Αβάνα της Κούβας ανακοίνωσε για πρώτη φορά ο Λόρκα την έννοια του Ντουέντες. Μια ορολογία που κυριάρχησε αργότερα στην καθημερινότητα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Ο ίδιος μεγάλος λυρικός ποιητής την ερμήνευε σαν μια «μυρωδιά» που περνάει κάτω από μια αρχαία ελληνική καμάρα και μυρίζει φρεσκοκομμένο χόρτο και σάλιο μικρού παιδιού.
Ο μεγάλος λυρικός ποιητής με την έννοια αυτή έδινε την μεγάλη εναλλαγή αυτού που πεθαίνει με αυτόν που γεννιέται, έτσι όπως το καταλαβαίνουν οι άνθρωποι στην Ανδαλουσία.
Το Ντουέντες σε χορό μπορούσε να το παρουσιάσει με τον τρόπο του μόνο ο Αντώνιο Γκάντες. Ο Γκάντες υπήρξε ο επαναστάτης - χορογράφος του ισπανικού χορού και ο δημιουργός, αυτό που ονομάζουμε μπαλέτο-φλαμένκο. Μπόρεσε και μετουσίασε το λαϊκό ισπανικό χορό σε ένα πολιτισμικό γεγονός δίνοντας του μάλιστα και μια πολιτική διάσταση.
Ο Γκάντες χρησιμοποίησε το φλαμένκο σε νέες μορφές χορογραφίας με καινούριες εκφράσεις επανάστασης και διαμαρτυρίας.
Για πολλά χρόνια οι χορογραφίες αυτές αποτελούσαν έναν πόλο αντίστασης και ένα χώρο πνευματικής ελευθερίας για την σκλαβιά που σκέπαζε την Ισπανία κάτω από την μπότα του στρατηγού Φράγκο.
Μέσα από το Ντουέντες του ατελείωτου ταλέντου του σαν χορογράφος, χορευτής, σκηνοθέτης έδωσε μια σειρά από ταινίες μαζί με τον Κάρλος Σάουρο μνημειακής καλλιτεχνικής αξίας.
Η τριλογία «Ματωμένος Γάμος», «Ο μάγος της αγάπης» και «Κάρμεν» είναι ένα συλλογικό αξεπέραστο έργο των δύο. Ιδιαίτερα ο «Ματωμένος γάμος» και η «Κάρμεν» έδωσαν για πρώτη φορά στο παγκόσμιο κοινό μια οπτική πανδαισία με πολιτικό χαρακτήρα των λυρικών οραμάτων του Φρεντερίκο Γκάρθια Λόρκα. Μια υποψηφιότητα για βραβείο Όσκαρ το 1964 ήταν αποτέλεσμα των συνεργασιών αυτών και των ταινιών που προέκυψαν από αυτές.
Μια κορύφωση της καριέρας του ήταν το 1994 με το κλασσικό δράμα του Λόπεντ Δέγκα, όπου ο πληθυσμός μιας μικρής πόλης σκοτώνει τον τύραννο που τον δυναστεύει.
Το 2000 παρουσιάζοντας την «Κάρμεν» σε δικιά του χορογραφία στο Ηρώδειο, μου δήλωνε ότι το επόμενο του τόλμημα με την ίδια χορογραφία θα ήτανε να παρουσιάσει τον Δον Κιχώτη. Ο Δον Κιχώτης του Θερβάντες για να παρουσιαστεί χορογραφικά είναι κάτι ανάλογο στο να βγει η Ιλιάδα του Ομήρου σε μπαλέτο.
Γνωρίζοντας τον Γκάντες από μια προηγούμενη συνάντηση στην Μαδρίτη, όπου έμενε από τα παιδικά του χρόνια, ήμουνα σίγουρος ότι είχε την δυνατότητα αυτή να την κάνει. Όλα τα βιώματα του καταπιεσμένου, αλλά, αρνούμενου να υποταχτεί ανθρώπου υπήρχανε συγκεντρωμένα στον εγκέφαλο αυτού του ιδιαίτερα αθλητικού και παράλληλα πλαστικού χορευτή.
Ο Γκάντες, αν και μεγάλος καλλιτέχνης, ποτέ δεν υπήρξε καθεστωτικός. Κληρονόμησε από τον πατέρα του, έναν αγωνιστή των δημοκρατικών εναντίον του Φράγκο, όλη την μανία της καταδίωξης της Γκουάρντα Τσιβίλ της φοβερής αστυνομίας του Φράγκο στην Μαδρίτη.
Σε ατελείωτες ώρες εργασίας κοντά στην γεμάτη ισπανικό ταμπεραμέντο Πίλαρ-Λοπέζ έμαθε το φλαμένκο από ηλικία 10 ετών, όταν έφτασε στην Μαδρίτη από την Ανδαλουσία, όπου γεννήθηκε το 1936.
Σε αυτή την σκληρή διαδρομή από το Αλικάντες στην Μαδρίτη μάζεψε ότι τραυματισμούς μπορεί να χωρέσει μια παιδική ψυχή από τα σκληρά χρόνια του εμφύλιου πολέμου.
Ο χορός του, όπως ισχυριζόταν και ο ίδιος, ήταν μια προσπάθεια να μην πέσει ποτέ γονατιστός ακολουθώντας τα κελεύσματα της Ντολόρε Ιμπερούρι, αρχηγού του τότε κομμουνιστικού κόμματος Ισπανίας.
«Μην πεθάνεις ποτέ γονατιστός».
Ανήκοντας στο κομμουνιστικό κόμμα Ισπανίας, νόμιμα και παράνομα, έπαιζε κρυφτό με την τέχνη του συνεχώς.
Μια κορύφωση του ταλέντου του παρουσιάζεται στην σκάλα του Μιλάνου, όπου έχει χορογραφία και εκτέλεση για την Κάρμεν και το Μπολερό του Ραβέλ.
Τον είδα στην Κούβα, όπου, παράλληλα με το ύψιστο παράσημο της χώρας αυτής, προσπαθούσε να βρει ένα διάδρομο και για την κλονισμένη του υγεία. Δυστυχώς όμως δεν πέτυχε το δεύτερο.
Η μεγάλη ψυχή μέσα στο αθλητικό κορμί του Αντώνιο Γκάντες σταμάτησε να χτυπά το βράδυ της Τρίτης σε κάποιο περιφερειακό νοσοκομείο της Μαδρίτης.

Δημοσιευμένο στον «Φιλελεύθερο» (Κύπρος) στις 25.07.04