NEURO-TALKS / ΝΕΥΡΟ-ΔΙΑΛΟΓΟΙ

Θα πρέπει να εξηγήσουμε εξαρχής ότι ο όρος ψυχοπάθεια στην μοντέρνα ψυχιατρική έχει αντικατασταθεί με τον όρο διαταραχή της προσωπικότητας. Τέλος πάντων, για τον πολύ κόσμο παραμένει η ψυχοπάθεια σαν κοινός όρος κατανόησης. Όταν λέμε ψυχοπάθεια εννοούμε την από παιδικής ηλικίας διαταραγμένη συμπεριφορά και σκέψη, που ωθούν σε αποκλίνουσα κοινωνική και πολιτισμική πραγματικότητα.
Η αρχή μια τέτοιας ταξινόμησης των ψυχοπαθητικών ατόμων άρχισε ήδη τον 4ο π.Χ. αιώνα με την καταγραφή του φιλοσόφου Θεόφραστου, μαθητή του Αριστοτέλη, ο οποίος, ανάλογα με τις αποκλίσεις που παρουσίαζαν, χαρακτήριζε τους Αθηναίους πολίτες. Βασικά τους χώριζε σε τρεις ομάδες: τους αδίστακτους, τους γκρινιάρηδες και στους καχύποπτους.
Η πρώτη ομάδα περιλάμβανε τους αδίστακτους. Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Θεόφραστος, τους χαρακτήριζε η κακή φήμη, η ευκολία με την οποία ορκιζόντουσαν για τα πάντα, η κολακεία απέναντι στους ισχυρούς και η «ικανότητα» που είχαν να κάνουν το καθετί. Χαρακτηριστικά έλεγε ότι τα επαγγέλματα που αγαπούσαν ήταν του ταβερνιάρη, του προαγωγού, του φοροεισπράκτορα και του παιδονόμου. Συνεχίζει ο Θεόφραστος πως ο αδίστακτος αφήνει την μάνα του να πεινάσει, τον εαυτό του να συλληφθεί και μπορεί να μείνει στην φυλακή περισσότερο από ότι στο ίδιο του το σπίτι.
Για τον γκρινιάρη αναφέρει χαρακτηριστικά ο Θεόφραστος, ότι διαμαρτύρεται στο φίλημα της γυναίκας του, αν είναι όντως αληθινό. Όταν βρέχει παραπονιέται γιατί άργησε να βρέξει και όταν βρει στον δρόμο χρήματα, διαμαρτύρεται γιατί δεν έχει βρει ακόμα θησαυρό.
Ο Θεόφραστος αναλύει, επίσης, και τον χαρακτήρα του καχύποπτου, λέγοντας ότι όταν στέλνει έναν σκλάβο να αγοράσει κρέας, στέλνει έναν δεύτερο για να μάθει πόσα λεφτά ξόδεψε ο πρώτος.
Έπρεπε να περάσουν περίπου 20 αιώνες για να ξαναγίνει ο Θεόφραστος επίκαιρος στους κεντροευρωπαίους όταν αυτοί άρχισαν να αναζητούν μια συνάφεια μεταξύ εγκλήματος και ψυχοπάθειας. Ήταν η εποχή που οι φυλακές ήταν γεμάτες από τέτοιες περιπτώσεις και διάφοροι ψυχίατροι της εποχής προσπαθούσαν να βρουν την γραμμή που ξεχώριζε τα μεν από τα δε.
Πρώτος ο Γάλλος ψυχίατρος Φιλίπ Πινέλ κάνει την πρώτη προσπάθεια το 1809 να περιγράψει την διαταραγμένη προσωπικότητα σαν νοσηρή οντότητα. Ακολουθεί περίπου στο ίδιο χρονικό διάστημα ο επίσης Γάλλος ψυχίατρος Ζαν Εσκουιρόλ, που αναφέρει πλέον τις ψυχοπάθειες ως μονομανία ανάλογα με τον τύπο π.χ. κλεπτομανία, πυρομανία κ.τ.λ. Αυτό περίπου παραμένει για δεκάδες χρόνια μετά και κυριαρχεί στην Γαλλική Ψυχιατρική. Ξανά από τον ίδιο χώρο, ο ψυχίατρος Αυγουστίνος Μορέλ προτείνει μια νέα θεωρία ότι κατά κύριο λόγο οι ρίζες της ψυχοπάθειας είναι στο κοινωνικό περιβάλλον και επηρεάζουν την ίδια οικογένεια από γενιά σε γενιά, έτσι που να καθιερωθεί συγκεκριμένος τύπος ψυχοπαθούς. Με την ιδέα αυτή συμβιβάζεται στις αρχές του 20ου αιώνα πλέον και ο διάσημος Ιταλός ψυχίατρος Καίσαρας Λαμπρόζο, ο οποίος μιλάει για γεννημένους εγκληματίες.
Οι δύο αυτοί εκπρόσωποι της Γαλλοϊταλικής ψυχιατρικής σχολής σχηματίζουν και το βασικό πυρήνα του ιδεολογικού προσανατολισμού των Ναζί στην αντίληψη της «ανάξιας λόγου ζωής» για ψυχοπαθείς εγκληματίες. Με βάση αυτή εξοντώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που θεωρήθηκαν από τους Ναζί ύποπτοι ότι μπορούσαν να αποτελέσουν την βάση για έναν τύπο ανθρώπου ψυχοπαθολογικής εξέλιξης.
Την ίδια εποχή περίπου ο Γερμανός ψυχίατρος Εμίλιος Κρέπελιν ισχυρίζεται με ένα βιβλίο του, που εκδίδει με τίτλο «Την ψυχοπάθεια την γεννά το περιβάλλον». Οι εργασίες του Κρέπελιν, μαζί με αυτές του επίσης Γερμανού Λουδοβίκου Κωχ, καθιερώνουν στη Γερμανική νευρολογία και ψυχιατρική την έννοια της ψυχοπαθολογικής προσωπικότητας κατά τα πρότυπα της περιγραφής από τον Θεόφραστο, χαρακτηρίζοντας σε υπο-ομάδες τους διεγερμένους, τους αχαλίνωτους, τους ψεύτες, τους εχθρούς της κοινωνίας, τους επιθετικούς κ.τ.λ.
Συνεχίζοντας την παράδοση της Γερμανικής ψυχιατρικής το 1920 ο κορυφαίος Γερμανός νευρολόγος Κουτς Σνάιντερ γράφει ένα βιβλίο για τις ψυχοπαθολογικές προσωπικότητες που τις χωρίζει σε 10 διαφορετικές κατηγορίες. Ξαναϋπεισέρχεται σε αυτό το σημείο η δικαστική ψυχιατρική, όπου την ψυχοπαθολογική προσωπικότητα την κατατάσσει ταυτόχρονα και σαν εγκληματική, εφόσον δεν συνοδεύεται από επιληπτικές κρίσεις ή άνοια.
Αυτό παραμένει αναλλοίωτο μέχρι στις αρχές του 1980, όπου πλέον επίσημα στην διεθνή διαγνωστική και στατιστική κατάταξη των ψυχιατρικών ασθενειών σβήνεται ο όρος «ψυχοπάθεια» και στην θέση του μπαίνει ο όρος «διαταραχές της προσωπικότητας».
Αυτή είναι μια σύντομη ιστορία της ψυχοπαθολογίας, που πλέον σήμερα υπάρχει σαν ιστορική μόνο έννοια. Ο ανάλογος όρος είναι διαταραχές της προσωπικότητας, που είναι μια διαταραχή, σε καμία όμως περίπτωση δεν γίνεται πουθενά αποδεκτή σαν παθολογική νοσολογική οντότητα.
Ακόμη και στα δικαστήρια ίσως λαμβάνεται υπόψη, αλλά, για τον καταλογισμό δεν έχει κανένα ειδικό βάρος. Η γνώση της ιστορικής αυτής εξέλιξης ενός ψυχιατρικού όρου αξίζει αναφοράς για λόγους προσανατολισμού, διαχωρισμού και οριοθέτησης. Με βάση, δηλαδή, αυτά μπορεί κανείς να ψάξει παραπέρα και να κάνει ένα βήμα ακόμη στο δαίδαλο αυτό, που λέγεται διαταραχές της προσωπικότητας και οι συνέπειες στην κοινωνική ζωή.