NEURO-TALKS / ΝΕΥΡΟ-ΔΙΑΛΟΓΟΙ

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ΜΙΛΓΚΡΑΜ
Η ΚΑΘΕΣΤΩΤΙΚΗ ΥΠΑΚΟΗ
Ο άνθρωπος είναι απάνθρωπος «Μπρέχτ»
Στις αρχές του 60 στις Ηνωμένες Πολιτείες κυριαρχούσε ένα τεράστιο ενδιαφέρον για τις ψυχοδυναμικές ισορροπίες του ανθρώπου. Στον τομέα αυτό ένας φωτισμένος νεαρός ψυχολόγος ο Στάνλευ Μίλγκραμ στο πλαίσιο του διδακτορικού του έψαχνε να βρει τα όρια του ανθρώπου όσον αφορά την υπακοή σε μια καθεστωτική ιεραρχία.
Η για να το πούμε πιο απλά, αν μπορούν εύκολα φυσιολογικοί άνθρωποι να εξελιχθούν σε βασανιστές.
Την εποχή εκείνη με φρέσκα ακόμη τα τραύματα από τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο και «άγρια» αποτυπώματα μιας ανελέητης ναζιστικής βίας, ήτανε για τους διανοούμενους της εποχής και ιδιαίτερα για αυτούς που ασχολούνταν με τα της «ψυχής» ποια είναι τα όρια που πηγάζουν από τα βάρβαρα ένστικτα του ανθρώπου.
Πως τα διαχειρίζεται αυτά ή ανθρώπινη προσωπικότητα, σε ποιο βαθμό εξελίσσονται και πόσο εύκολα μπορούν να χρησιμοποιηθούν.
Για τον Μίλγκραμ αποτελούσαν όλα αυτά ερωτήματα που έχρηζαν άμεσης απάντησης και ασφαλώς όπως σε κάθε επιστήμη χρειαζόταν και μια απόδειξη για να επιβεβαιωθούν. Το ανθρώπινο «υλικό» ήταν άφθονο και δεν αποτελούσε κανένα πρόβλημα η εξεύρεσή του.
Το δύσκολο του πειράματος και αυτό που το κάνει ιδιαίτερο ήταν η μέθοδος.
Σε κάθε επιστημονικό πείραμα η μέθοδος πρέπει να είναι απλή και στανταρισμένη ή να αναπαράγεται εύκολα και από διαφορετικούς ανθρώπους.
Αυτό ο Μίλγκραμ στο πείραμα το κατάφερε.
Το πείραμα ήταν πάρα πολύ απλό, εξελίσσετο σε 2 δωμάτια. Στο ένα βρισκόταν ο εξεταστής και στο δεύτερο ο εξεταζόμενος. Ο εξεταζόμενος ήταν ένας ηθοποιός που έπαιζε έναν συγκεκριμένο ρόλο τον οποίο δεν γνώριζε ο εξεταστής. Στον εξεταστή-πειραματόζωο εδίνετο εντολή να δίνει ηλεκτρικά σοκ μέσω ενός μηχανήματος στον εξεταζόμενο αν δεν απαντούσε σωστά στις ερωτήσεις τους. Τα ηλεκτροσόκ κλιμακωτά πηγαίνανε μέχρι 120V όπου ο ηθοποιός εξεταζόμενος προσποιούταν τρομερούς πόνους.
Στα 150V δήλωνε ότι δεν ήθελε να συνεχίσει το πείραμα. Στα 200V ούρλιαζε από τους πόνους και στα 330V έπεφτε αναίσθητος.
Οι υποδείξεις προς τους εξεταστές-πειραματόζωα από τον διευθυντή του πειράματος ήτανε να συνεχίσουν την εξέταση. Πράγμα που έκαναν όλοι άσχετα με την αντίληψη που είχανε για τον εξεταζόμενο-θύμα σε ποσοστό 65%.
Μόνο 35% αρνήθηκε να συνεχίσει και από αυτούς τα 2/3 λίγο πριν λιποθυμήσει ο δήθεν εξεταζόμενος. Το πείραμα δεν έδειξε διαφορές σε γέρους-νέους, άνδρες – γυναίκες, καλλιεργημένους ή απλούς ανθρώπους, πλούσιους ή φτωχούς κ.λ.π.
Όπως ακριβώς είπε ο πριν 30 χρόνια πλέον πεθαμένος Μίλγκραμ ήθελα να εξετάσω : Αν στις μέρες μας μια ναζιστική κυβέρνηση θα μπορούσε να συγκεντρώσει βασανιστές για τα στρατόπεδα της από όλη την Αμερική.
Μετά το πείραμα μου διαπιστώνω σοκαρισμένος ότι θα έβρισκε υπεραρκετούς «συνεργάτες» και σε μια μικρή μόνο αμερικάνικη πόλη.
Το πείραμα Μίλγκραμ απασχολεί ακόμη και σήμερα την ψυχιατρική και ψυχολογική ικανότητα έτσι που κάποιος ψυχολόγος του Πανεπιστημίου της Σάντα –Κλάρα στην Καλλιφόρνια θέλησε να επαναλάβει το πείραμα με τους ίδιους όρους.
Αυτή την φορά το σοκ ήταν ακόμη μεγαλύτερο. Οι πρόθυμοι να υπακούσουν στην καθεστωτική ιεραρχία με απάνθρωπη συμπεριφορά πλησίαζαν περίπου το 80% των εξεταζόμενων. Σε μια εποχή 60 χρόνια αργότερα από το πρώτο πείραμα και με τους ανθρώπους να έχουν κάνει τρομερές κατακτήσεις σε δημοκρατική συμπεριφορά, ανθρώπινα δικαιώματα, προστασία του παιδιού, πολιτικό άσυλο, χειραφέτηση γυναίκας κ.λ.π. πιστοποιείται ότι 4 στους 5 τα «καίνε» όλα αυτά.
Φτάνει οι εντολές να δίνονται «άνωθεν» από μια θεωρούμενη αξιοκρατική ή επιβαλλόμενη ιεραρχία. Τα νέα αποτελέσματα του σύγχρονου πειράματος Μίλγκραμ επιβεβαιώνουν τον Μπρέχτ, ότι ο άνθρωπος είναι κακός και δείχνουν ότι ο εγκέφαλος μας μπορεί να μας οδηγήσει τουλάχιστον το 70% με 80% από εμάς στην εκτέλεση κάθε είδους βαρβαρότητας.